موزه مجازی

Virtual museum

موزه مجازی، مجموعه ای از تصاویر ثبت شده ی دیجیتالی، فایل های صوتی، اسناد و مدارک متنی و دیگر داده های تاریخی ، علمی یا فرهنگی بوده که از طریق رسانه های الکترونیک دسترس پذیر است.

اکثر موزه های مجازی از سوی موزه های سازمانی پشتیبانی می شوند و مستقیماً به مجموعه های آنها وابسته هستند. با این همه از طریق قابلیت های لینک دهی و چندرسانه ای بودن اطلاعات الکترونیک، به ویژه وب گسترده ی جهانی می توان منابع گوناگون دیجیتال سازی شده را از منابع گوناگون به جهت مطالعه یا لذت، به شیوه ای که تا حد زیادی توسط کاربر تعیین می شود، کنار هم قرار داد.

موزه های مجازی می توانند ابزاری قدرتمند برای مطالعه ی تطبیقی و تحقیق در مورد موضوع، مواد یا محلی خاص باشد . موزه ی مجازی، نهادی دیجیتال است که از بیشتر ویژگی های موزه های فیزیکی برخوردار بوده است و تجربه ی حس حضور در یک موزه ی حقیقی را از طریق در اختیار قراردادن محتوایی غنی، متناسب با نیاز مخاطبان و در تعامل با آنها برقرار می سازد. گرچه موزه های مجازی می توانند وابسته به مجموعه های موزهای حقیقی یا مستقل از آنها ارائه شوند، اما در هر حال باید هویت و ماهیتشان در تعریفی که شورای بین المللی موزه ها (ICOM )از موزه ارائه کرده است، قابل شناسایی و بررسی باشد.

راه اندازی موزه نیازمند دانش و تخصص است

موزه های مجازی نیز همچون موزه های حقیقی متعهد می شوند تا همواره در دسترس عموم مردم قرار گیرند و میراث ملموس و ناملموس انسان و محیطش را برای اهداف آموزشی، مطالعاتی و سرگرم کننده، گردآوری، حفاظت و نگهداری کنند؛ بر روی این میراث به مطالعه پرداخته، نتایج حاصل از آن مطالعات را به افراد انتقال داده و در نهایت آنها را در معرض نمایش قرار دهند. ذکر این نکته حائز اهمیت است که گرچه جامعه ی دانشگاهی در تعریف موزه های مجازی به اتفاق نظر نرسیده اند و از آنها با عناوین گوناگونی از جمله موزه های آنلاین، هایپر موزه ها، موزه های دیجیتال، موزه های سایبری یاد می کنند، اما آنچه همگان بر سر آن اتفاق نظر دارند این نکته است که مدیریت و راه اندازی این نوع موزه ها نیازمند دانش و تخصص جامعی از رشته های گوناگون از تاریخ هنر و باستان شناسی گرفته تا فناوری اطلاعات و مطالعات آرشیوی بوده و نباید مفهوم موزه ی مجازی را به نمایشگاه های آنلاین، تورهای مجازی و نمایش صرف میراث فرهنگی و گردشگری در بستر آنلاین تقلیل داد.

 دهه ی1950م. را می توان سال های نخست فناوری گرافیک کامپیوتری برای ایجاد تصاویر به شمار آورد. ایده ی موزه ی مجازی بر روی اینترنت اولین بار در سال 19۶۸م. در کنفرانس “کامپیوتر و کاربرد آن در موزه ها” مطرح شد که توسط موزه ی متروپولیتن نیویورک پذیرفته شد . استفاده از رایانه به عنوان پایگاه داده ها به شکل های مختلف نیز به مرور پس از دهه ی سالها 19۸0م. بسیار رونق گرفت. موز ه ی مجازی در سال 1991م. به اینترنت راه یافت و در سال 1995 م. به صورت عمومی انتشار یافت . موزه ی مجاز ی به صورت سه بعدی اولین بار در سال 199۶م. توسط یک کمپانی آمر یکایی و به دستور موزه ی گونگهایم طراحی شد.

موزه های مجازی علاوه بر در هم شکستن محدودیت ها، اجازه می دهد تا بین موزه ها و مراکز آموزشی همکاری مؤثری صورت گیرد.

 با پیشرفت فناوری های آرشیوی خودکار، امکانات برای به اشتراک گذاشتن اطلاعات نامحدود شده است. موزه ها و مجموعه های آرشیوی مجازی، به روند حفظ، نگهداری، تفسیر و آموزش سرعت بخشیده و همچنین گسترش دسترسی به اطلاعات منابع اولیه و مجموعه ها، توسعه ی دستاوردهای آموزشی و علمی جدید را تسهیل کرده اند.  موزه های مجازی می توانند به شیوهای موثر و با استفاده از روش های تعاملی در راستای انجام فعالیت های آموزشی برای عموم مردم گام بردارند. زمان و بودجه از جمله محدودیت هایی هستند که هر موزه ای با آن مواجه است.

موزه های مجازی علاوه بر در هم شکستن این محدودیت ها، اجازه می دهد تا بین موزه ها و مراکز آموزشی همکاری مؤثری صورت گیرد. با دیجیتال سازی اشیاء موزه ای، هر موزه را می توان به عنوان پایگاهی برای ذخیره سازی اطلاعات تاریخی در نظر گرفت. این پایگاه داده شامل تمامی اطلاعات موزه است. بازیابی و دسترسی به اطلاعات طبقه بندی شده در این پایگاه داده به بازدیدکنندگان و پژوهشگران اجازه می دهد تا به جستجوی اطلاعات مورد نیاز خود بپردازند. همچنین می توان با کمک فناوری مجازی، محوطه ی حقیقی آثار را بازسازی کرد و این امکان را برای مخاطب فراهم آورد تا با پرداخت هزینه ای اندک، بدون ترک خانه از نمایشگاه دیدن نماید. صوت به همراه تصاویر شبیه سازی شده علاوه بر ایجاد احساس حضور در صحنه ی واقعی برای مخاطب، موجب می شود تا تعاملی مؤثر میان موزه و مخاطب شکل گیرد.

پیش از این، دسترسی به مجموعه های موزه ها و مؤسسات آرشیوی به شیوه ی سنتی، تنها برای موزه داران، محققین و مؤسساتی میسر بود که در حال آزمایش و بررسی این مجموعه ها و مستندات مربوط به آنها بودند. چنین دسترسی محدودی باعث تداوم قالب های کلیشه در مدیریت موزه ها و آرشیوها می گردید . همین امر سبب شد تا مؤسسات میراث فرهنگی از طریق برنامه های آموزشی، ارتقای شرایط لازم برای به نمایش گذاشتن آثار برای عموم مردم و ایجاد بستری آنلاین برای دسترسی برابر در راستای حل این مسئله بکوشند. افزایش حضور مردم و فرصت های جدید یادگیری فراگیر به افزایش بازدیدهای این مؤسسات کمک کرده است و همچنین استفاده از وب سایت ها و مجموعه های آنلاین سبب شده تا مخاطبان مجازی بیشتری را جذب کنند.

موزه های مجازی در راستای رسیدن به سه هدف مهم گام بر می دارند: جلوگیری از نابودی اطلاعات مربوط به میراث فرهنگی، فراهم آوردن داده های اصلی برای اهدافی چون حفاظت، تحقیق، برگزاری نمایشگاه و کاربرد ی سازی و در نهایت ثبت وضعیت کنونی میراث فرهنگی تا حد امکان برای استفاده ی بالقوه در آینده. طبق این تعریف می توان کاربرد موزه های مجازی را در سه سطح یک هرم مشخص کرد.

در سطح نخست که به لحاظ فرآیند دیجیتال سازی، حجم داده ها و طیف مخاطبین از گستردگی چشم گیری نسبت به سطوح دیگر برخوردار است، آرشیو جامعی از مجموعه های دیجیتال قرار دارد که دستیابی به هدف اول یعنی جلوگیری از نابودی اطلاعات مربوط به میراث را ممکن می سازد . در سطح دوم بدون شک کارکرد دیجیتال سازی در تحقیقات علمی و یافته های متخصصین و جوامع دانشگاهی مطرح می شود. دانشمندان این حوزه به خوبی دریافته اند که بازسازی و مرمت اشیاء موزهای با استفاده از فناوری های دیجیتال سازی و قرارگیری آنها در موزه های مجازی موجب احیای میراث فرهنگی خواهد شد. علاوه بر تسهیل مطالعه و تحقیق بر روی آثار، تحقیقات دانشگاه ی مبتنی بر خروجی های حاصل از مجموعه های دیجیتال، سبب می گردد تا ارزش های ذاتی میراث فرهنگی آشکار شود و علاوه بر این کیفیت برگزاری نمایشگاه ها ارتقاء یابد. در رأس این هرم تبادل و ارتباط فرهنگی میان جوامع مختلف قرار گرفته است که ارتقاء و توسعه ی فرهنگ ملی را به دنبال دارد. با دسترسی به میراث فرهنگی جوامع مختلف و به اشتراک گذاشتن اطلاعات مربوطه، حساسیت نسبت به حفاظت از میراث بشر بدون در نظرگرفتن مرزهای جغرافیایی، افزایش می یابد و دستیابی به این هدف نهایی یعنی ثبت وضعیت کنونی میراث فرهنگی تا حد امکان برای استفاده ی بالقوه در آینده را به همراه خواهد داشت.