پروژه­‌ باستان‌شناسی چشم­‌انداز شهر قومس

محوطه باستانی قومس در ۳۰ کیلومتری دامغان واقع شده است. این محوطه‌ باستانی  در دهه­‌های ۱۳۴۰ و ۱۳۵۰ به مدت چهار فصل توسط هیاتی از باستان­‌شناسان بریتانیایی به سرپرستی «جان هانسمن» و «دیوید استروناخ» به صورت گسترده کاوش شد. مطالعات جدید نشان می دهد این محوطه یکی از بزرگترین محوطه های پیش از تاریخ ایران است. فصل نخست «پروژه­‌ باستان‌شناسی چشم­‌انداز شهر قومس»، به­‌عنوان یکی از برنامه­‌های بلندمدت پژوهشکده‌­ باستان­‌شناسی، از اواخر دی­‌ماه ۱۳۹۸ به ­سرپرستی دکتر کوروش روستایی آغاز شده است، اهداف اصلی نخستین مرحله ­پژوهش­‌ها در این محدوده­ باستانی مشخص شدن گستره‌­ عرصه­ واقعی محوطه و شناسایی دوره­‌های استقراری آن است.

تهیه­‌ نقشه و تصویر هوایی از محدوده­ شهر قومس را یکی دیگر از اهداف این پروژه می باشد. در فصل نخست، با پیمایش‌ها و نمونه­‌برداری­‌های صورت‌گرفته، مشخص شده است که محوطه­‌ عظیم قومس (با مساحت بیش از ۱۰۰۰ هکتار) علاوه بر آثار دوره­‌های اشکانی، ساسانی و اسلامی، دارای بقایای سطحی استقرار بسیار گسترده‌ای از دوران پیش­ از تاریخ است. بر اساس نمونه­‌برداری­‌های انجام­‌شده تاکنون حدود ۱۱۰ هکتار از این استقرار بزرگ پیش­ از تاریخی که در بین استقرارهای هم­زمان خود در فلات ایران احتمالاً بزرگ‌ترین باشد، شناسایی شده است.

بر اساس مشاهدات اولیه، این استقرار پیش­ از تاریخی از نظر زمانی از نیمه­‌ دوم هزاره­‌ پنجم تا نیمه­‌ نخست هزاره­‌ چهارم قبل از میلاد را شامل می­‌شود که این بازه­‌ زمانی از نظر توالی فرهنگیِ شناخته­‌شده برای منطقه‌­ شمال­ شرق فلات ایران شامل مرحله‌­ پایانی دوره­ چشمه ­علی تا پایان مرحله­‌ حصار یک است. با وجود این، چون پیمایش همه‌ عرصه‌­ این محوطه­‌ عظیم هنوز به­ پایان نرسیده، این احتمال وجود دارد که آثار مرحله­‌های دیگر دوران پیش­ از تاریخ در فصل‌های بعدی پژوهش در این محوطه شناسایی شود.

پهپاد فتوگرامتری

اولین گام پروژه­‌ باستان‌شناسی چشم­‌انداز شهر قومس، مستندنگاری با روش پهپاد فتوگرامتری بود. در این روش با کواد کوپتر فانتوم 4 پرو تمامی محوطه با طراحی رن های پرواز به صورت اتوماتیک عکسبرداری شد. و با استفاده از GPS دو فرکانسه تارگتهای که در زمین مشخص شده بود برداشت شد. برای تهیه نقشه های این محوطه باید پس از پردازش تصاویر و تهیه ابرنقاط متراکم، نقشه های این مجموعه ها تهیه شود. با تهیه عکس ارتوفتو و نقشه های کاربردی، مطالعه در زمینه «تأثیر عوامل فرسایشی بر محوطه»، «نظام آبرسانی محوطه» و «ماهیت استقرار پیش­ از تاریخ» در این مجموعه تسهیل خواهد شد.