تحول دیجیتال در موزه‌های ایران با مستندنگاری سه‌بعدی: حفاظت، آموزش و
تعامل نوین
مقدمه
در دنیای امروز، فناوری‌های دیجیتال نقش مهمی در حفاظت و معرفی آثار
تاریخی و فرهنگی ایفا می‌کنند. یکی از متداول ترین روش‌هایی که موزه‌های معتبر
جهان برای حفظ و ارائه‌ی مجموعه‌های خود به کار گرفته‌اند، مستندنگاری سه‌بعدی
است. این فناوری نه تنها به حفظ آثار کمک می‌کند، بلکه امکان دسترسی گسترده‌تر به
مجموعه‌های موزه‌ای را برای پژوهشگران، علاقه‌مندان و بازدیدکنندگان فراهم می‌آورد.
در حالی که موزه‌های ایران گنجینه‌هایی بی‌نظیر از آثار باستانی و فرهنگی دارند،
استفاده از اسکن سه‌بعدی می‌تواند راهی نوین برای حفاظت، مرمت و نمایش این آثار
باشد. در این مقاله، به بررسی مزایا و فرصت‌های این فناوری در موزه‌های ایران می‌پردازیم.
مزایای مستدنگاری سه‌بعدی برای موزه‌های ایران
1.حفاظت و مستندسازی آثار تاریخی
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های موزه‌های ایران، نگهداری از آثار حساس است. بسیاری از این اشیا در معرض خطراتی مانند تغییرات آب‌وهوایی، فرسایش، آسیب‌های ناشی از جابجایی و حتی سرقت قرار دارند. مستندنگاری سه‌بعدی می‌تواند:
üنسخه‌های دیجیتالی دقیقی از آثار ایجاد کند که برای نظارت بر تغییرات و برنامه‌ریزی برای مرمت مفید است
üامکان بازسازی مجازی اشیای تخریب‌شده یا گمشده را فراهم کند
üنیاز به لمس و جابجایی مکرر آثار را کاهش دهد، که منجر به افزایش عمر مفید آن‌ها می‌شود
2.دسترسی جهانی به مجموعه‌های موزه‌ای ایران
بسیاری از علاقه‌مندان به فرهنگ و تاریخ ایران به دلیل فاصله‌ی جغرافیایی، تحریم‌ها و محدودیت‌های سفر، قادر به بازدید از موزه‌های ایران نیستند. با استفاده از اسکن سه‌بعدی، می‌توان:
üگالری های مجازی ایجاد کرد که بازدیدکنندگان بتوانند از هر نقطه‌ی جهان، آثار تاریخی ایران را به‌صورت دیجیتالی مشاهده کنند
üآرشیوهای آنلاین ایجاد کرد که پژوهشگران و دانشجویان بتوانند به‌صورت دقیق، آثار موزه‌ای را بررسی و مطالعه کنند
üامکان نمایش آثار در نمایشگاه‌های دیجیتالی جهانی را فراهم کرد
3.تعامل بهتر بازدیدکنندگان با آثار موزه‌ای
یکی از مشکلات سنتی موزه‌ها، عدم امکان لمس و بررسی دقیق آثار توسط بازدیدکنندگان است. اسکن سه‌بعدی می‌تواند این چالش را برطرف کند:
üبازدیدکنندگان می‌توانند از طریق واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مجازی (VR) آثار را در ابعاد مختلف مشاهده کنند
üامکان تعامل با مدل‌های دیجیتالی، چرخش و بزرگ‌نمایی آثار برای مشاهده‌ی جزئیات فراهم می‌شود
üدانش‌آموزان و کودکان می‌توانند در قالب بازی‌ها و تجربه‌های دیجیتال، اطلاعات بیشتری درباره‌ی آثار کسب کنند
4.کمک به پژوهش و مرمت آثار موزه ای
این روش نه‌تنها از طریق کاهش میزان دست‌زدن به اشیای تاریخی، آن‌ها را از آسیب حفظ می‌کند، بلکه نسخه‌های دیجیتالی باکیفیتی ایجاد می‌کند که می‌توانند در طول زمان برای تشخیص تغییرات یا فرسودگی مورد بررسی قرار گیرند.بسیاری از آثار موزه‌های ایران به دلیل گذر زمان دچار آسیب شده‌اند. با استفاده از مدل‌های سه‌بعدی:
üمتخصصان مرمت می‌توانند بدون لمس فیزیکی، میزان آسیب‌ها را بررسی و برای مرمت برنامه‌ریزی کنند
üاز طریق تحلیل دیجیتال، ترکیب و جنس مواد سازنده‌ی آثار بهتر شناسایی می‌شود
üمی‌توان بخش‌های گمشده‌ی آثار را با کمک مدل‌های دیجیتال و پرینت سه‌بعدی بازسازی کرد
5.توسعه‌ی مدل‌های درآمدی جدید برای موزه‌ها
بسیاری از موزه‌های جهان از اسکن سه‌بعدی برای ایجاد درآمدهای جدید استفاده می‌کنند، که موزه‌های ایران نیز می‌توانند از این رویکرد بهره ببرند:
üفروش پرینت‌های سه‌بعدی از آثار تاریخی به گردشگران و علاقه‌مندان
üارائه‌ی تورهای مجازی با هزینه‌ی اشتراک برای بازدیدکنندگان بین‌المللی
üهمکاری با بازی‌سازان و تولیدکنندگان فیلم برای استفاده از مدل‌های سه‌بعدی در پروژه‌های دیجیتالی
دوقلوهای دیجیتال و موزه‌ی فردا
با نگاه به آینده، مفهوم “دوقلوی دیجیتال“
(یعنی نسخه‌ای دقیق و مجازی از یک شیء فیزیکی) تأثیر عمیقی بر نگهداری و حفاظت از
مجموعه‌های موزه‌ای خواهد داشت. موزه‌ی آینده ممکن است بر حفاظت دیجیتالی از
اشیا تمرکز کند، درحالی‌که نسخه‌های اصلی در محیط‌های کنترل‌شده‌ی اقلیمی نگهداری
می‌شوند. این کار نه‌تنها میزان دست‌زدن به اشیا را کاهش می‌دهد، بلکه از مداخلات
تهاجمی جلوگیری کرده و اطمینان حاصل می‌کند که این اشیا برای همیشه قابل مشاهده
خواهند بود
نتیجه‌گیری: آینده‌ی موزه‌های ایران با مستندنگاری سه بعدی
اجرای پروژه‌های اسکن سه‌بعدی در موزه‌های ایران نه‌تنها به حفظ و
نگهداری آثار کمک می‌کند، بلکه با ایجاد دسترسی جهانی، تجربه‌ی بازدید تعاملی و
توسعه‌ی پژوهش‌های علمی، مسیر تازه‌ای را برای موزه‌های کشور باز خواهد کرد. این
فناوری می‌تواند موزه‌های ایران را به سطح استانداردهای جهانی برساند و آن‌ها را
به قطب‌های دیجیتالی نمایش و پژوهش آثار فرهنگی تبدیل کند. با یک برنامه‌ریزی جامع
و حمایت‌های لازم، ایران می‌تواند در این حوزه پیشگام باشد و میراث غنی خود را به
بهترین شکل به جهان معرفی کند.
