متاورس برای میراث فرهنگی

اینترنت

در نسل اول اینترنت موسوم به وب۱، صفحات وب تنها قابل خواندن بودند و مخاطب هیچ نقشی در تولید و تامین محتوای آن نداشت. در اوایل دهه 2000 نسل بعدی اینترنت با نام وب 2 ظهور کرد. برخلاف نسل اول، وب 2 با مفهوم “خواندن و نوشتن” وارد شد. از این رو کاربران می توانستند علاوه بر مشاهده فایل­ها، محتوا تولید کنند و به اشتراک بگذارند. ظهور شبکه­ های اجتماعی از جمله فیس بوک، توییتر و اینستاگرام، اشتراک­ گذاری محتوا را به اوج رساند. اما اینک وب 3 ، خود را اینترنت سه‌بعدی و با سودای خلق جهانی‌نو، معرفی کرده ‌است. در وب 3، کاربران علاوه بر خواندن و نوشتن محتوا، می­ توانند در مدیریت،هدایت و کنترل وب شرکت کنند. در نسل جدید اینترنت، داده‌ها تحت مالکیت سازمان‌های متمرکز قرار ندارند.

متاورس

مفهوم متاورس یا فرا جهان که حاصل ادغام دو واژه‌ی متا به معنای برتر و یونیورس به معنای جهان است نسل بعدی تکنولوژی‌ است. متاورس یک دنیای مجازی است که با ترکیب ابزارهای همچون واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، ارزهای دیجیتال، بلاک چین، هوش مصنوعی به دنبال این است تا به کاربران خود این فرصت را بدهد تا هر آنچه را که در دنیای واقعی انجام می‌دهند بدون نیاز به حضور فیزیکی در متاورس انجام دهند. به عبارتی دیگر، در دنیای متاورس افراد به صورت آنلاین و مجازی به صورت خلاقانه به نقش‌آفرینی در جهان خود می‌پردازند.

منطق

منطق متاورس، برخاسته از این قاعده کلی واقعیت مجازی است که “آنچه از ذهن ما می­گذرد یک واقعیت مجازی و به نوعی جهان آرمانی است که تبدیل به جهان واقعی شده است”. درحقیقت در متاورس، جهان آرمانی و جهان ذهنی، عینیتی از جنس صنعتی پیدا می­کند و رقومی می­شود و مختصات جدیدی پیدا می­کند و از فضای ذهن، وارد یک فضای دیگر می­شود که ظرفیت فرامکانی دارد. متاورس مدعی خلق دنیایی جدید برای همه مردم است. دنیایی که آینده را در دست داشته و می تواند شکل زندگی بشر را تغییر دهد. بر همین اساس منطق متاورس در چهار عنوان قابل تعریف است.

• عینیی سازی جهان مجازی
• تبدیل خیال به واقعیت و حس به فراحس
• تامین و تضمین دارایی های فردی، نهادی، ملی، منطقه ای و جهانی
• متراکم سازی داشته های شخصی و تعلقات نهادی

متاورس با ایجاد فضاهای سه بعدی جذاب و کاربرپسند سطح جدیدی از ارتباط انسان با فناوری را ایجاد خواهد کرد

آینده

متاورس در آینده نزدیک تبدیل به پلتفرمی شبیه به اینترنت امروز می شود. در دنیای مجازی متاورس هرکسی می‌تواند هرکاری را که تصور می‌کند انجام دهد. با دوستان یا اعضای خانواده خود دور هم جمع شوند، کار کنند، در کلاس‌های آموزشی شرکت کنند، با یکدیگر بازی کنند، به خرید بروند، و به طور کلی تمامی تجربه‌هایی که انجام آن‌ها را با موبایل یا کامپیوتر نمی‌توان تصور کرد، از نزدیک حس کنند. متاورس برای جلوگیری از تمرکز قدرت، ایجاد سیستم مالی و تعریف هویت از بلاک‌‌چین استفاده می‌کند. با این توضیح، در متاورس هر چیزی را می‌توانید به صورت کاملا غیر متمرکز کنترل کنید بدون اینکه اختیار و مدیریت آن دست نهاد دولتی خاصی باشد. این همان نقطه اشتراک و ارتباط متاورس با فناوری بلاک‌چین است.

می‌توان گفت متاورس می‌تواند بخشی از وب ۳ باشد چرا که تمامی ویژگی‌های مهم برای نسل سوم وب را در خود دارد ولی به صورت سه بعدی که جنبه های مختلفی از زندگی مانند خرید آنلاین، رویدادهای اجتماعی، سرگرمی، بازی، شبکه اجتماعی، محیط کار، انسان های دیجیتال، دارایی دیجیتال و ان اف تی را در برمی گیرد.

پلتفرم ها

متاورس وجود دارد بدون آنکه فرد یا سازمان خاصی مالک آن باشد. حتی در سال‌های آینده که سهام‌داران مختلفی اعم از افراد و شرکت‌های تجاری در توسعه و بهره‌برداری متاورس مشارکت بیشتری خواهند داشت، هیچ کس مالک متاورس نخواهد بود. اما می‌توان پیش‌بینی کرد که شرکت‌های بزرگ مانند متا و مایکروسافت در شکل‌گیری آن نقش پررنگی خواهند داشت. در حال حاضر متاورس دارای پلتفرم های متعدد زیادی است که به کاربران این امکان را می دهد که از سرگرمی تا تجارت در این دنیا نقش آفرینی کنند. اما محبوب ترین این پلتفرم ها و پروژه ها که متکی بر بلاک چین و ارزهای دیجیتالی هم هستند عبارتند :

دیسنترالند، سند باکس، کریپتو وکسل ، سومنیوم، ناکاموتو

ریسک ها

با وجود سوالات اساسی در مورد کنترل و حکمرانی فراجهان و پیامدهای مهم آن برای جوامع ، ریسک ها و معضلاتی گریبان گیر دنیای متاورس است که انتظار می رود به مرور این چالش ها برطرف شود:

1. مالکیت معنوی
2. حریم شخصی و اطلاعاتی
3. تاثیر متاورس بر سلامت روان کاربران
4. گرانی تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای اتصال به متاورس
5. قانون در دنیای متاورس
6. جعل هویت و هک کردن آواتارهای دیگران
7. محافظت از کودکان و نوجوانان

متاورس برای آینده

سال هاست که در دنیا فناوری­ هایی چون واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، اینترنت اشیا و هوش مصنوعی در حوزه میراث­ فرهنگی وجود دارد، اما در متاورس با بهره­ گیری این فناوری­ ها در کنار هم، شاهد تجربیات جدیدی خواهیم بود. متاورس با ایجاد فضاهای سه بعدی جذاب و کاربرپسند سطح جدیدی از ارتباط انسان با فناوری را ایجاد خواهد کرد. پیش­ بینی می­شود در سال 2030، 700 میلیون انسان در متاورس حضور داشته باشند. با این که دنیای دیجیتال متاورس امکانات بی‌پایان برای تعاملات انسانی و تحولات اجتماعی ارائه می‌دهد , اما این فناوری با تهدیدات ذاتی همراهند که بدون درک عمیق فرهنگ‌ها,  شاهد از دست دادن روابط اخلاقی و فرهنگی در جامعه خواهیم بود. تاکید بر حضور میراث فرهنگی در متاورس علاوه بر مزایایی که برای این حوزه می­تواند داشته باشد در تقویت کنش­ های فرهنگی و اجتماعی افراد در دنیای مجازی نیز موثر است.

متاورس و میراث فرهنگی

در حالی که متاورس هنوز در مراحل اولیه خود است، به عنوان دریچه­ ای برای خلق تجربه­ های جدید در بخش هنر و فرهنگ عمل می­کند. ذینفعان میراث فرهنگی نیز شروع به کشف ظرفیت­ های این فناوری جدید کرده و از آن برای خلق ایده­ های جدید استفاده می­کنند. متاورس برای میراث فرهنگی می­تواند نه تنها برای جمع آوری داده­ ها، ذخیره­ سازی، ارائه، اشتراک­ گذاری و حفاظت، بلکه برای بازسازی، نظارت، مدیریت و تحقیقات مورد استفاده قرار گیرد. ما بر این باوریم که بهره ­گیری از فناوری­ های نو  نقشی کلیدی در حفظ و ارتقای دارایی‌های میراث فرهنگی دارد .

حفاظت :

• حفاظت : اشتیاق حضور در متاورس به خودی خود می­تواند در حفاظت میراث فرهنگی مفید باشد، چراکه برای حضور در متاورس در گام اول باید آثار تاریخی دیجیتالی شوند که امر دیجیتال­سازی یکی از ابعاد مهم حفاظت از آثار تاریخی محسوب می­شود. با ایجاد آثار دیجیتالی مرمت و حفاظت آثار فیزیکی نیز تسهیل می­یابد.
• حفاظت پیشگیرانه : رفتارهای دیجیتالی بازدیدکنندگان در فضاهای تاریخی و موزه­ای در متاورس , نهادها را قادر خواهد ساخت تا تجربیات دیجیتالی این بازدیدکنندگان را جمع آوری و پایش کنند. رفتارهایی مانند نحوه بازدید , سطوح تعامل با آثار ، علایق و رفتارهای دیگر که می­تواند برای شخصی­ سازی تجربه­ ها و حفاظت­ های پیشگیرانه در فضاهای فیزیکی موثر باشد

آموزش و مشارکت

• آموزش : متاورس را می‌توان به عنوان ابزاری برای آموزش میراث فرهنگی به مردم بکار برد. در این بستر حواس چندگانه انسان درگیر می­شود و این مقدم ه­ای برای درک عمیق آموزش هاست. به عنوان مثال با ایجاد موزه­ های دیجیتال در بستر متاورس به بازدیدکنندگان فرصت لمس آثار داده می­شود و همراهی محتواهای همچون صوت، ویدیو، انیمیشن بازدید از آثار تاریخی را برای بازدیدکنندگان جذاب تر می­کند.
• مشارکت : متاورس می‌تواند ارتباطات بین متخصین میان­ رشته­ ای را تسهیل کند. این پلتفرم با ایجاد فضایی مجازی و تعاملی شرایط را برای به اشتراک­گذاری اطلاعات , منابع و ایده‌ها فراهم می­کند , متاورس می‌تواند به تسریع روند تحقیقات با افزایش کارایی­ ها و کاهش هزینه ­ها کمک کند

درآمدزایی

• درآمدزایی و تجاری ­سازی : مراکز تاریخی و موزه‌ها آثار فیزیکی میراث فرهنگی را در اختیاردارند این‌یک پتانسیل بسیار بزرگ را به آن‌ها می‌دهد تا در فضاهای جدید اقدام پیش‌دستانه و خلاقه انجام دهند. خوشبختانه در این سال­ها بازار NFT داغ است، بازاری که هرروز در حال فراگیر شدن است. موزه‌ها می‌توانند آثار فیزیکی که مالک آن هستند را تبدیل به NFT کرده و با توجه به پشتوانه شهرت و قدمت اثر آن را به فروش برسانند و خریداران این فرصت را دارند که مستقیماً از نمایشگاه‌های مجازی این مراکز رسمی خرید کنند. استفاده متاورس از فناوری هایی چون بلاک چین ، رمز ارز و هوش مصنوعی موجب رونق اقتصادی در این حوزه می شود.

مزایا :

حضور میراث فرهنگی در متاورس، آثار تاریخی را دردسترس و ماندگار تر می­کند. آثار دیجیتالی شده در نمایش، معرفی و نگهداری به هزینه­ های کمتری نیاز دارند. بازدید از آثار تاریخی در متاورس تجربۀ منحصربفردی را فراهم می­کند و به بازدیدکننده این امکان را می­دهد تا آثار را با بزرگنمایی و در هر زاویه و با جزییات مشاهده کند و همراه با راهنماهای مجازی جستجوی دقیق­تری در بین آثار تاریخی داشته باشند.

به صورت کلی متاورس مزیت­ها ذیل را برای میراث فرهنگی می­تواند داشته باشد

• حفاظت پایدار آثار و توسعه آن
• مدیریت داده ها و ذخیره سازی و طبقه بندی آثار
• آموزش و پژوهش همراه با تجربیات نو و جذاب
• رونق اقتصادی با توکنایز آثار و NFT
• توانمندسازی بازدیدکنندگان با تجربیات نوآورانه
• شناخت تجربیات شخصی بازدیدکننده ها
• ایجاد سفرآگاهانه و توسعه گردشگری
• رغبت به دیجیتال سازی آثار
• کاهش هزینه ها برای برگزاری نمایشگاه
• جذب مخاطبین جدید به خصوص جوانان

ضرورت ها

1. سیاست­گذاری و برنامه­ ریزی کلان جهت حضور میراث فرهنگی در متاورس
2. درک دقیق مبانی میراث فرهنگی برای طراحی فضاهای دیجیتالی در دنیای متاورس
3. نظارت و پایش نمونه­ های مجازی آثار تاریخی از جهت اعتبار و دقت که تضمین کنند که بازسازی و نمایش مجازی مبتنی بر منابع تاریخی دقیق و قابل‌اعتماد است .
4. طراحی محیط ­های مجازی در دسترس و کاربر پسند بطوری که افراد تمام سنین بتوانند در آنها به راحتی جستجو کنند.

جمع بندی

متاورس بستری جذاب، دقیق و دسترس ­پذیر است که به بازدیدکنندگان اجازه می‌دهد تا با عناصری که می‌خواهند درباره‌شان بیشتر بیاموزند تعامل داشته باشند و درگیر شوند. برای معرفی و حفظ میراث ملی مان ناگزیر به حضور در این دنیای جدید هستیم. دنیایی که نسخه‌های دیجیتال آثار تاریخی برای نسل‌های آینده محافظت شده و با ترکیب واقعیت مجازی، واقعیت افزوده و سایر فناوری‌های پیشرفته به همگان اجازه می‌دهد تا تجربه های نو داشته باشند و از آن‌ها بیاموزند. به طور کلی متاورس ابزاری قدرتمند برای حفظ و اشاعه میراث فرهنگی است و به عنوان یک فناوری چندجانبه می تواند نقش موثر و جدیدی در ایجاد ساختارهای نوآورانه در توسعه میراث فرهنگی داشته باشد.